Kurkuma – pomaga czy szkodzi? Jakie ma właściwości?

Skąd pochodzi kurkuma, jak wygląda i smakuje?

Kurkuma to przyprawa o intensywnym, złocisto-pomarańczowym kolorze, znana przede wszystkim z kuchni indyjskiej i azjatyckiej. Pozyskiwana z kłączy rośliny ostryżu długiego (Curcuma longa), jest ceniona nie tylko za swoje walory kulinarne, ale przede wszystkim za prozdrowotne właściwości.

Pochodzi z południowej Azji, a jej największym producentem i konsumentem są Indie. Rośnie w ciepłym i wilgotnym klimacie jako roślina zielna z rodziny imbirowatych. Częścią wykorzystywaną jest kłącze rosnące pod ziemią, które po ugotowaniu, wysuszeniu i zmieleniu przyjmuje postać intensywnie żółtego, sypkiego proszku.

Czysta kurkuma w proszku ma ziemisty, lekko gorzki i pieprzny smak z nutą musztardową. Jej aromat jest korzenny, często porównywany do imbiru, ale bardziej subtelny. Świeża kurkuma, choć trudniej dostępna, ma intensywniejszy zapach i bardziej wyrazisty smak.

Czy kurkuma i kurkumina to to samo?

Nie, kurkuma i kurkumina to nie to samo. Kurkuma to roślina i przyprawa (żółty proszek pozyskiwany z jej kłącza). Kurkumina natomiast jest jednym z głównych związków aktywnych, czyli substancją chemiczną naturalnie występującą w kurkumie. Stanowi ona około 2–6% zawartości kłącza i to właśnie kurkuminie przypisuje się większość prozdrowotnych właściwości tej przyprawy. Aby zwiększyć biodostępność (jej wchłanianie przez organizm), często suplementy w tabletkach zawierają dodatek piperyny (składnika czarnego pieprzu).

Jakie właściwości ma kurkuma?

To przyprawa o szerokim spektrum prozdrowotnych właściwości, które wynikają głównie z obecności kurkuminoidów, zwłaszcza kurkuminy.

• Pomaga w łagodzeniu stanów zapalnych w organizmie, co jest kluczowe w wielu chorobach przewlekłych.

• Jest antyoksydantem. Neutralizuje wolne rodniki i jednocześnie stymuluje produkcję naturalnych enzymów antyoksydacyjnych w organizmie, chroniąc komórki przed uszkodzeniami.

• Wspiera układ krążenia. Opisane wyżej działanie korzystnie wpływa na serce i układ krążenia. Może poprawiać funkcję śródbłonka (wyściółki naczyń krwionośnych) i wpływać na profil lipidowy.

• Poprawia trawienie. Kurkuma tradycyjnie stosowana jest w celu wspierania trawienia, w tym zwiększania produkcji żółci, co pomaga w rozkładzie tłuszczów. Może również łagodzić dolegliwości żołądkowo-jelitowe.

• Wyniki niektórych badań sugerują, że kurkumina może wpływać na procesy związane z wzrostem, rozwojem i rozprzestrzenianiem się komórek nowotworowych, w tym potencjalnie je hamować. Dotychczasowe badania kliniczne na ludziach nie potwierdzają jednoznacznie skuteczności kurkuminy w leczeniu nowotworów. 

• Jest wsparciem dla układu nerwowego. Kurkumina może zwiększać poziom czynnika BDNF (brain-derived neurotrophic factor), co jest związane z poprawą funkcji poznawczych i zmniejszeniem ryzyka chorób neurodegeneracyjnych.

Kurkuma pomaga na choroby – fakt czy mit?

Jest przedmiotem licznych badań naukowych, które w dużej mierze potwierdzają jej potencjał we wsparciu leczenia różnych schorzeń. Współczesna nauka coraz częściej potwierdza tradycyjne zastosowania kurkumy. Badania laboratoryjne i kliniczne wskazują, że kurkuminoidy mogą modulować procesy związane z zapaleniem i stresem oksydacyjnym.

Należy jednak pamiętać, że większość badań opiera się na wyizolowanej kurkuminie w wysokich dawkach, często w formie suplementów o zwiększonej biodostępności, a nie na samej przyprawie spożywanej w niewielkich ilościach. Mimo to, regularne włączanie kurkumy do diety, jako element zdrowego stylu życia, może przynosić korzyści dla organizmu, zwłaszcza w kontekście wsparcia w leczeniu stanów zapalnych. Choć pomaga w wielu aspektach, zawsze warto skonsultować się z lekarzem, szczególnie w przypadku poważnych chorób lub przyjmowania leków.

Czy szkodzi na wątrobę czy jej pomaga?

Pomaga na wątrobę, wspierając jej funkcje detoksykacyjne i ochronę przed uszkodzeniami. W dużych dawkach lub w specyficznych przypadkach (np. niedrożność dróg żółciowych) może jednak szkodzić. Zawsze należy stosować ją z umiarem i skonsultować się z lekarzem w razie wątpliwości.

Czy podnosi lub obniża ciśnienie?

Może obniżać ciśnienie krwi, głównie dzięki poprawie funkcji śródbłonka naczyń krwionośnych. Może wzmacniać działanie leków na nadciśnienie, dlatego osoby przyjmujące takie leki powinny zachować ostrożność. Nie zaleca się jej osobom z niskim ciśnieniem.

Czy szkodzi na żołądek?

U zdrowych osób nie wykazuje niekorzystnego działania na czynność układu pokarmowego, a wręcz może pomagać w łagodzeniu niektórych dolegliwości trawiennych. W bardzo dużych dawkach lub u osób wrażliwych może jednak powodować dyskomfort, refluks czy biegunkę. Osoby z chorobą wrzodową lub refluksem powinny zachować ostrożność.

Czy obniża cholesterol?

Tak, kurkuma może obniżać cholesterol, zwłaszcza poziom frakcji LDL (powszechnie określany jako złą). Wynika to z jej wpływu na metabolizm lipidów i właściwości antyoksydacyjnych, które chronią cholesterol przed utlenianiem. Jest to korzystne dla zdrowia serca.

Czy obniża cukier?

Tak, kurkuma może przyczynić się do spadku glikemii we krwi, poprawiając wrażliwość na insulinę i zmniejszając produkcję glukozy w wątrobie. Jest badana pod kątem zastosowania w prewencji i leczeniu cukrzycy typu 2. Osoby z cukrzycą powinny stosować ją ostrożnie i monitorować poziom glukozy.

Czy wybiela zęby?

Nie wybiela zębów w sposób trwały i profesjonalny, jak zabiegi stomatologiczne. Może pomóc w usuwaniu powierzchniowych przebarwień dzięki swoim właściwościom ściernym i przeciwzapalnym, ale efekty są subtelne i nie zawsze zauważalne. Należy pamiętać, że intensywny kolor przyprawy może wręcz tymczasowo przebarwić zęby i szczoteczkę.

Kurkuma w kosmetykach – jak działa i w czym można ją znaleźć?

Jest coraz częściej wykorzystywana w kosmetykach ze względu na silne właściwości antyoksydacyjne, przeciwzapalne i rozświetlające, wynikające z obecności kurkuminy.

Działa na skórę przede wszystkim jako składnik:

• antyoksydacyjny – chroni skórę przed wolnymi rodnikami i stresem oksydacyjnym, co opóźnia procesy starzenia się skóry,
• przeciwzapalny i łagodzący – pomaga redukować zaczerwienienia, podrażnienia i stany zapalne skóry, np. w przypadku trądziku czy egzemy,
• rozświetlający i poprawiający koloryt – może pomóc w redukcji przebarwień i ujednoliceniu kolorytu skóry, nadając jej zdrowy blask.

Kurkuma w kosmetykach znajduje się w:

• maseczkach do twarzy – szczególnie tych oczyszczających, łagodzących i rozświetlających,
• kremach i serum – przeznaczonych do cery problematycznej, trądzikowej, wrażliwej, a także w produktach anti-aging,
• peelingach – cząsteczki kurkumy mogą działać delikatnie złuszczająco,
• mydłach i żelach do mycia twarzy – ze względu na swoje właściwości oczyszczające i przeciwbakteryjne.

Pamiętaj, że stosowanie czystej kurkumy bezpośrednio na skórę może tymczasowo zabarwić ją na żółto, dlatego w produktach kosmetycznych stosuje się ekstrakty lub odpowiednio sformułowane preparaty.