Czym jest sebum i jak wygląda?
Sebum, inaczej łój skórny to mieszanina substancji tłuszczowych wydzielanych przez gruczoły łojowe, które znajdują się na powierzchni skóry.
Najwięcej znajduje się ich na skórze twarzy i głowy (stąd częste problemy z tłustą cerą lub przetłuszczającymi się włosami, szczególnie w okresie dojrzewania, gdy pracują najintensywniej), a także na klatce piersiowej. Co ciekawe, gruczołów łojowych jest najmniej na kolanach i przedramionach, natomiast całkowicie brakuje ich na wewnętrznej stronie dłoni i stóp.
Na sebum składają się takie substancje lipidowe, jak:
- glicerydy,
- woski,
- wolne kwasy tłuszczowe,
- węglowodory, np. skwalen,
- sterole,
- estry.
Jakie funkcje pełni sebum?
O istnieniu sebum wiemy, ponieważ przedostaje się ono na powierzchnię skóry przez ujścia mieszków włosowych, które są ściśle połączone z gruczołami łojowymi. Choć często kojarzy się je negatywnie z nadmiernym błyszczeniem, tłustą cerą czy trądzikiem, odgrywa ważną rolę w zachowaniu zdrowego wyglądu i naturalnej równowagi cery.
Dlaczego? Sebum na twarzy jest kluczowym składnikiem bariery hydrolipidowej skóry, która zabezpiecza ją przed szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych – takich jak drobnoustroje, promieniowanie UV, wahania temperatury czy wiatr.
Odgrywa również kluczową rolę w utrzymaniu fizjologicznego pH skóry, które jest niezbędne dla zachowania jej właściwego mikrobiomu, ochrony przed podrażnieniami, utratą nawilżenia, elastyczności i jędrności.
Przyczyny nadmiernego wydzielania sebum
Szacuje się, że skóra dorosłego człowieka wytwarza około 1-2 gramy sebum dziennie (za: D. Burczyk). Czasami zdarza się sytuacja, w której gruczoły łojowe zaczynają produkować nadmiar łoju skórnego.
Nadmiar sebum to inaczej łojotok. Objawia się przede wszystkim błyszczeniem się skóry, rozszerzonymi porami, drobnymi zmianami zapalnymi i zaskórnikami. Zazwyczaj problem ten dotyczy strefy T (czyli czoła, nosa i brody), a także pleców i dekoltu, choć może występować także w innych partiach ciała.
Nadmierna produkcja sebum nie zawsze musi być powodem do niepokoju – proces jego produkcji może naturalnie się wahać i zależy od wielu czynników, takich jak wiek, hormony czy pora roku. Problem pojawia się wtedy, gdy łojotok staje się uporczywy, wyraźnie widoczny i wpływa na komfort życia. W takich przypadkach nie warto go bagatelizować, ponieważ może być objawem zaburzeń ogólnoustrojowych.
Jakie są przyczyny nadprodukcji sebum? To przede wszystkim:
- zaburzenia gospodarki hormonalnej – poziom hormonów zmienia się w ciągu życia – zwłaszcza w okresie dojrzewania, menstruacji, ciąży czy menopauzy. Dlatego właśnie ilość wytwarzanego sebum, częściowo przez nie regulowanego również ulega zmianie.
- podłoże genetyczne - jeśli Twoi bliscy mają mają skłonność do tłustej cery, to prawdopodobnie nadprodukcja sebum przez Twoją skórę może wynikać po prostu z uwarunkowań dziedzicznych.
- nieodpowiednia pielęgnacja - zbyt intensywne stosowanie kosmetyków matujących i regulujących sebum – np. żelu do mycia, serum, matujących podkładów czy bibułek – może naruszyć barierę hydrolipidową skóry. Często przynosi odwrotny skutek, prowadząc do efektu błędnego koła, w którym skóra, próbując się bronić, zaczyna produkować jeszcze więcej sebum.
- styl życia – stres przyczynia się do wielu reakcji hormonalnych, a hormony wpływają na pracę gruczołów łojowych, intensyfikując ich pracę, a tym samym zwiększając wydzielenie sebum.
- dieta – sposób odżywiania ma realny wpływ na pracę gruczołów łojowych. Niedobory zdrowych kwasów tłuszczowych oraz witamin A, B2 i B6, zbyt małe nawodnienie organizmu, a także dieta bogata w wysoko przetworzoną żywność o wysokim indeksie glikemicznym mogą nasilać problem nadmiernego wydzielania sebum.
- temperatura otoczenia - w cieplejszych miesiącach (szczególnie latem) gruczoły łojowe produkują więcej sebum. Dzieje się tak dlatego, że wyższa temperatura pobudza ich aktywność, a ciało próbuje chronić skórę przed odwodnieniem i wpływem promieniowania UV.
Jak zmniejszyć wydzielanie sebum? Sposoby
Jeśli zastanawiasz się, jak ograniczyć nadmiar sebum, w pierwszej kolejności warto ustalić jego przyczynę. Często za problemem stoją wahania hormonalne — w takim przypadku pomocna może być konsultacja z dermatologiem i/lub endokrynologiem, który zaproponuje odpowiednie działania od wewnątrz.
Jednocześnie warto wspierać równowagę hormonalną poprzez zdrowy styl życia. Zbilansowana dieta bogata w nienasycone kwasy tłuszczowe, redukcja stresu oraz odpowiednia ilość snu mogą znacząco wpłynąć na zmniejszenie produkcji sebum i poprawę kondycji skóry.
Kluczowa jest również odpowiednia rutyna pielęgnacyjna. Powinna składać się z takich kroków, jak:
- Odpowiednie oczyszczanie twarzy – myj skórę delikatnie, ale dokładnie. Dobieraj kosmetyki dostosowane do swoich aktualnych potrzeb. Unikaj silnych detergentów, jak SLS, SLES czy Alcohol Denat, ponieważ mogą działać podrażniająco i tym samym wzmagać pracę gruczołów łojowych.
- Tonizacja – to krok, który jest opcjonalny, ponieważ wiele z obecnie dostępnych kosmetyków ma pH neutralne dla skóry. Jeśli jednak chcesz stosować tonik zadbaj o to, by nie miał w składzie alkoholu oraz zawierał składniki nawilżające i przeciwzapalne.
- Nawilżenie – odwodniona skóra przyczynia się do wzmożonej produkcji sebum, dlatego jej odpowiednie nawilżenie to klucz do jej zdrowej kondycji.
- Złuszczanie martwego naskórka – należy regularnie oczyszczać skórę, by martwe komórki nie blokowały ujścia gruczołów łojowych i nie powodowały powstawania zaskórników. Przed peelingiem zrób sobie kąpiel parową – para „otwiera” pory, dzięki czemu łatwiej je oczyścić. Pamiętaj o tym, by dobrze dobrać peeling do rodzaju i typu swojej skóry.
- Stosowanie kremów z SPF – stosuj ochronę przeciwsłoneczną przez cały rok, nie tylko w okresie letnim. To zapewni skórze ochronę przed szkodliwym działaniem promieniowania UV.
Wśród naturalnych sposobów na ograniczenie wydzielania sebum warto wymienić zioła, takie jak szałwia, pokrzywa czy bratek, które można je stosować w formie naparów. Działają one detoksykująco i wspomagają oczyszczanie organizmu.
Pomocne w ciągu dnia będą również bibułki matujące, które delikatnie usuwają nadmiar sebum z twarzy. Dobrym domowym wsparciem może być także maseczka z zielonej glinki, znana z właściwości regulujących i oczyszczających.
Pamiętaj również, by dbać o czystość – regularnie zmieniaj poszewki, na których mogą gromadzić się bakterie oraz staraj się unikać dotykania twarzy nieumytymi dłońmi, by ograniczyć ryzyko podrażnień.
Pamiętaj, że sebum pełni ważną rolę w funkcjonowaniu skóry, a jego obecność nie jest powodem do agresywnego oczyszczania czy nadmiernego matowienia. Kluczem jest delikatna, ale skuteczna pielęgnacja dopasowana do potrzeb skóry skłonnej do przetłuszczania.
Jakie kosmetyki na nadmiar sebum? Co powinny zawierać?
Kosmetyki regulujące wydzielanie sebum zawierają składniki aktywne, które pomagają w regulacji pracy gruczołów łojowych. Do najczęściej stosowanych należą:
- niacynamid – wspiera normalizację wydzielania sebum i poprawia ogólną kondycję skóry;
- kwasy AHA, BHA i PHA – takie jak kwas salicylowy, szikimowy czy laktobionowy, poprawiają strukturę skóry i zwężają rozszerzone pory;
- retinol i retinal – skutecznie zmniejszają widoczność porów, ograniczają niedoskonałości i regulują pracę gruczołów łojowych;
- sarkozyna – pomaga kontrolować wydzielanie sebum i jednocześnie działa przeciwstarzeniowo;
- cynk – wspomaga gojenie stanów zapalnych, łagodzi podrażnienia i ma działanie ściągające oraz seboregulujące;
- substancje nawilżające – jak wąkrota azjatycka czy ekstrakt z owocu non normalizują produkcję sebum bez ryzyka przesuszenia skóry.