SPF – najważniejszy wskaźnik ochrony przed słońcem. Co warto o nim wiedzieć?

Czym jest SPF? 

SPF to skrót od angielskich słów „sun protection factor”, co w dosłownym tłumaczeniu oznacza wskaźnik ochrony przeciwsłonecznej. Jakie pełni funkcje? Określa skuteczność ochrony danego kosmetyku przed promieniowaniem UVB.  

SPF określa, ile razy większa dawka promieniowania UVB jest potrzebna do wywołania rumienia na skórze zabezpieczonej filtrem w porównaniu do skóry niechronionej. Warto jednak pamiętać, że minimalna dawka rumieniowa jest indywidualna dla każdej osoby, dlatego w badaniach stosuje się uśrednione wyniki uczestników. 

Aby lepiej zrozumieć, czym jest SPF spójrz na przykład: Jeśli na Twojej skórze pojawiłby się rumień po 10 minutach ekspozycji na słońcu, zastosowanie filtra SPF 25, w odpowiedniej ilości i wydłuży ten czas 25-krotnie, czyli do 250 minut (ok. 4 godzin). 

Dla dociekliwych: 

SPF mierzy się za pomocą następującego wzoru: 

MED (Minimal Erythema Dosis – minimalna dawka rumieniowa) 

SPF = MED skóry zabezpieczonej / MED skóry niezabezpieczonej 

Zastosowanie filtra nie oznacza pełnej ochrony przed słońcem, ponieważ wartości SPF ustalane są w warunkach laboratoryjnych. W praktyce filtr może ścierać się przez pocenie czy kontakt z odzieżą. Dlatego kluczowa jest regularna reaplikacja, co 2-3 godziny dla skutecznej ochrony Warto zwrócić uwagę na ilość aplikowanego kosmetyku z filtrem, ponieważ wiele osób nakłada go zbyt mało, co znacząco zmniejsza jego skuteczność. Aby zapewnić pełną ochronę, należy aplikować filtr w odpowiedniej ilości, równomiernie rozprowadzając go na skórze. 

Pamiętaj, że do oznaczenia ochrony przed szkodliwym promieniowaniem UVA służą inne symbole, takie jak PA lub PPD, czy symbol UVA w kółeczku. 

Jakie są różnice między promieniowaniem UVA a UVB? 

Promieniowanie UV (inaczej ultrafioletowe) stanowi niewielką część promieniowana słonecznego, które dociera do powierzchni Ziemi. Obejmuje kilka rodzajów długości fal. 

Na tej podstawie możemy wyróżnić dwa rodzaje promieniowania, które bezpośrednio na nas oddziałują: 

• UVA - litera “A” w tym skrócie oznacza “aging” – starzenie. Promieniowanie to może przeniknać przez szyby i ma zdolność wnikania do głębokiej warstwy skóry, w tym skóry właściwej. To zwiększa produkcję wolnych rodników, co prowadzi do degradacji włókien kolagenowych i elastyny w organizmie, a tym samym przyspiesza proces fotostarzenia. Natężenie promieniowania UVA jest stałe przez cały rok. 
• UVB – litera “B” w tym skrócie oznacza “burning” - oparzenie, ponieważ promieniowanie to jest w głównej mierze odpowiedzialne za powstania oparzeń słonecznych. Jego natężenie jest największe w porach wiosennych i letnich. 

A czy wiesz, że jest też UVC? Promieniowanie to nie dociera do Ziemi, ponieważ niemal w całości jest zatrzymywane przez warstwę ozonową. Jest to dla nas bardzo korzystne, ponieważ te fale są w stanie najsilniej uszkadzać DNA. 

Wartości SPF i ich znaczenie 

Żaden film nie chroni w 100%, jednak im wyższy faktor SPF, tym skuteczniejsze zabezpieczenie przed szkodliwym działaniem promieniowania UV. 

• SPF 10 → chroni w ok. 90% przed promieniowaniem UVB,  
• SPF 15 → chroni w ok. 93%; 
• SPF 20 → chroni w ok. 95%; 
• SPF 30 → chroni w ok. 97%; 
• SPF 50 → chroni w ok. 98%. 

Na kosmetykach można również spotkać oznaczenie SPF 50+, które sugeruje jeszcze większy stopień ochrony. 

Warto zauważyć, że: 

• SPF 6 i 10 to niska ochrona; 
• SPF 15, 20 i 25 to umiarkowana ochrona; 
• SPF 30 i 50 to wysoka ochrona 
• SPF 50+ bardzo wysoka. 

A czy warto stosować SPF 100? Oznaczenie SPF 100 można znaleźć w produktach sklasyfikowanych jako wyroby medyczne. W takich przypadkach producenci mają możliwość precyzyjnego określenia poziomu ochrony na opakowaniu. W praktyce SPF 100 nie zapewnia dwukrotnie większej ochrony niż SPF 50, a różnica w ilości pochłanianego promieniowania jest niewielka. 

Nie ma kremu z SPF, który zapewni całkowitą ochronę przed szkodliwym działaniem UV, dlatego warto pamiętać o nakryciu głowy, okularach przeciwsłonecznych, unikaniu nadmiernej ekspozycji (szczególnie w godzinach szczytu) oraz regularnym reaplikowaniu kremu z filtrem, by zapewnić stałą ochronę. 

Jaki kosmetyk z SPF wybrać? 

To, jaką wartość SPF w kosmetykach wybierać zależy od kilku czynników. Warto wziąć pod uwagę: 

• typ i rodzaj skóry, 
• wrażliwość na słońce, 
• rodzaj zaplanowanych aktywności, 
• czas ekspozycji na promieniowanie UV. 

Jeśli planujesz dłuższy pobyt na świeżym powietrzu lub aktywności zwiększające ekspozycję na słońce, takie jak pływanie czy granie w siatkę na plaży warto wybrać filtr przeciwsłoneczny o wyższym SPF. W przypadku intensywnego wysiłku fizycznego lub kontaktu z wodą, najlepszym wyborem będą wodoodporne kremy i sportowe filtry, które charakteryzują się większą trwałością oraz odpornością na ścieranie. 

Jeśli szukasz SPF pod makijaż, na co dzień postaw raczej na lekki, nietłusty filtr, który szybko się wchłania i nie obciąża skóry. Dobrze sprawdzą się formuły wodne, np. w formie żelu, które nie pozostawiają tłustego filmu i nie rolują się pod makijażem. 

SPF 50 i SPF 50+ są szczególnie zalecane dla osób o jasnej, wrażliwej lub naczyniowej skórze, a także dla tych z piegami, znamionami czy tendencją do przebarwień. Jeśli w pielęgnacji stosujesz kosmetyki rozjaśniające przebarwienia, ochrona przeciwsłoneczna powinna być jej nieodłącznym elementem. 

Czy kosmetyki z SPF należy stosować przez cały rok? Po kremy z filtrem warto sięgać nie tylko latem. Wiosną i jesienią skóra również jest narażona na promieniowanie UV przez większą część dnia, nawet przy pochmurnej pogodzie. Zimą ochrona także jest kluczowa, ponieważ śnieg i lód odbijają znaczną część promieni UV, zwiększając ryzyko uszkodzeń skóry. Niezależnie od pory roku warto dbać o ochronę przeciwsłoneczną. 

Jaką formę kosmetyku z SPF wybrać? 

Na rynku są dostępne różne formy ochrony przeciwsłonecznej, odpowiadające na indywidualne potrzeby i preferencje. Można wybrać takie kosmetyki z SPF, jak: 

• krem – klasyczna, najbardziej wszechstronna forma kosmetyku z filtrem, zapewniająca ochronę przeciw promieniom słonecznym i dbająca o nawilżenie skóry, obecnie kremy z filtrem potocznie określa się SPF-ami; 
• balsam – kosmetyk z filtrem o lżejszej formule niż krem, który często zawiera składniki nawilżające, np. masła i oleje roślinne, które utrzymują odpowiedni poziom nawilżenia, regenerują, a także wzmacniają barierę lipidową naskórka; 
• sztyf – kompaktowy, poręczny i precyzyjny do aplikacji na wrażliwe miejsca, takie jak blizny czy pieprzyki. Sprawdza się także na najbardziej narażone na poparzenia partie ciała, jak nos, uszy i dłonie. Może służyć jako alternatywa dla pomadki ochronnej z filtrem. Świetnie sprawdzi się do reaplikacji; 
• spray – szybki w aplikacji, świetny do nakładania na duże partie ciała, ale wymaga równomiernego rozprowadzenia; 
• mgiełka - ultralekka i odświeżająca, idealna do reaplikacji na makijaż i dla osób, które cenią niewidoczną ochronę; 

Coraz większą popularność zyskują również koreańskie kosmetyki z SPF, które często zawierają lekkie, nawilżające formuły, nie bielą skóry i dobrze sprawdzają się pod makijażem. 

Każda z tych form kosmetyków z SPF ma swoje zalety – wybór zależy od indywidualnych potrzeb, rodzaju skóry i stylu życia. 

Obszary, o których łatwo zapomnieć podczas aplikacji kosmetyku z SPF

Ochrona przeciwsłoneczna powinna obejmować nie tylko twarz, ale i całe ciało. SPF do twarzy często ma lżejszą konsystencję i składniki pielęgnujące, które warto dobrać do potrzeb cery. Na ciało warto wybierać formuły w sprayu, balsamie lub mleczku, które ułatwiają aplikację na większe partie skóry. 

Dłonie są szczególnie narażone na fotostarzenie, dlatego regularne stosowanie SPF pomaga zapobiegać powstawaniu na nich przebarwień. Usta wymagają ochrony w postaci balsamu lub pomadki z SPF, by uniknąć przesuszenia i uszkodzeń słonecznych. Warto również pamiętać o delikatnej skórze uszu.

Jeśli chodzi o włosy to nie można określić dla ich wskaźnika SPF. Filtry UV stosuje się głównie na skórę głowy. Ochrona w tym miejscu, zwłaszcza przy przedziałku, zapobiega poparzeniom i nadmiernemu przesuszeniu. Dla ogólnej ochrony włosów przed promieniowaniem UV i blaknięciem koloru warto stosować kapelusze lub chusty. Możesz też sprawdzić dostępne kosmetyki, takie jak mgiełki ochronne i olejki do włosów, które pomagają zabezpieczyć je przed słońcem. 

Czy stosując kosmetyk z SPF można się opalić? Tak, im wyższa ochrona, tym opalenizna może być nieco słabsza, ale bez podrażnień czy poparzeń skóry. Stopień opalenizny jest zależny również od innych czynników, jak czas ekspozycji na słońce. 

SPF dla dzieci i kobiet w ciąży 

Ochrona przed szkodliwym działaniem promieniowania UV jest istotna niezależnie od płci i wieku. Szczególnie warto jednak, by zadbały o nią kobiety w ciąży oraz rodzice małych dzieci. 

Aby zapewniać sobie kompleksową ochronę, rekomenduje się, by kobiety w ciąży wybierały nie tylko produkty z wysokim wskaźnikiem SPF, ale również ochroną przez UVA, światłem niebieskim HEV i podczerwonym IR. Idealny produkt powinien też zawierać antyoksydanty, które neutralizują wolne rodniki i zapobiegają przebarwieniom. 

Ponieważ kobiety w ciąży często doświadczają zwiększonej wrażliwości skóry, istotne jest stosowanie preparatów dostosowanych do wrażliwej skóry. Najlepiej sprawdzą się bezzapachowe formuły o niskim ryzyku wywoływania alergii. 

Jeśli chodzi dzieci warto pamiętać, że ich skóra jest znacznie delikatniejsza i bardziej podatna na uszkodzenia spowodowane promieniowaniem UV niż skóra dorosłych, ponieważ ma mniej melaniny, czyli pigmentu, który chroni przed szkodliwym działaniem promieni słonecznych.

Rodzicom zaleca się stosowanie u swoich pociech kosmetyków o wysokim współczynniku ochrony przeciwsłonecznej, co najmniej SPF 50 i 50+eśli chodzi o dzieci to wybór często pada na krem z SPF 50. Istotne jest, żeby produkt zapewniał zarówno ochronę przed UVB i UVA. 

Interesującą innowacją w kosmetykach dla dzieci jest dodatek niebieskiego barwnika, który pełni funkcję markera aplikacji. Dzięki niemu można łatwo sprawdzić, czy produkt został równomiernie nałożony na skórę i czy nie pominięto żadnych miejsc. 

Kosmetyki z SPF dla dzieci zazwyczaj bazują na mineralnych filtrach, takich jak tlenek cynku (INCI: Zinc Oxide) czy dwutlenek tytanu (INCI: Titanium Dioxide), ponieważ mają mniejszy potencjał alergizujący. 

Dobre nawyki wdrożone od najmłodszych lat, takie jak regularne stosowanie filtrów przeciwsłonecznych, pomagają chronić delikatną skórę dziecka i zmniejszają ryzyko uszkodzeń posłonecznych w przyszłości. 

Jak poprawnie aplikować kosmetyki z SPF?

Aby skutecznie chronić skórę przed słońcem i dbać o jej zdrowy wygląd, kluczowy jest nie tylko wybór odpowiednich filtrów, ale też ich prawidłowe stosowanie. 

Jeśli chodzi o twarz:

• Nakładaj odpowiednią ilość – użyj ilości odpowiadającej długości dwóch palców (wskazującego i środkowego) lub ok. 1-1,25 g na twarz. 
• Aplikuj 20 minut przed wyjściem – filtr potrzebuje czasu, by wchłonąć się i stworzyć ochronną barierę. 
• Pamiętaj o wszystkich odsłoniętych miejscach – zabezpiecz także szyję, uszy i skórę głowy, szczególnie przedziałek. 
• Chroń usta – używaj balsamu lub pomadki z SPF, by zapobiec ich przesuszeniu i poparzeniom. 

Jeśli chodzi o ciało:

Aby skutecznie chronić skórę przed słońcem, warto stosować zasadę łyżeczki, czyli prostą metodę odmierzania odpowiedniej ilości kremu z filtrem. Przyjmuje się, że 1 łyżeczka (ok. 5 ml) odpowiada ilości potrzebnej do pokrycia określonej partii ciała. Łącznie powinno się zużyć około 7 łyżeczek SPF na całe ciało, co daje ok. 35 ml produktu. 

Jak rozdzielić filtr? 1 łyżeczka na: 

• twarz, szyję, uszy i dekolt, 
• każdą rękę (przód i tył), 
• brzuch i klatkę piersiową, 
• plecy, 
• każdą nogę (przód, tył, pośladki). 

Metoda łyżeczkowa to precyzyjny sposób odmierzania kosmetyków z filtrami UV, zapewniający ich skuteczność. Na podobnej zasadzie działają także inne metody, takie jak strzykawkowa, kieliszkowa czy z użyciem miarek kuchennych – wszystkie pomagają w nałożeniu odpowiedniej ilości kosmetyku SPF na poszczególne partie ciała. 

Filtry przeciwsłoneczne z czasem tracą skuteczność, dlatego należy je ponownie aplikować co 2-3 godziny, a w chłodniejszych miesiącach co 4-5 godzin. Pot, woda i tarcie mogą usuwać filtr, osłabiając jego działanie. Nawet jeśli nie widać oparzeń, promienie UV wciąż oddziałują na skórę. Regularna reaplikacja to podstawa skutecznej ochrony przed promieniami UV.

Bibliografia:

1. J. Narbutt, H. Wolska, A. Kaszuba, A. Langner, A. Lesiak, J. Maj, W. Placek, A. Reich, L. Rudnicka, B. Zegarska; Fotoprotekcja. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego. Część 1: Promieniowanie ultrafioletowe i preparaty zawierające filtry UV, https://farmacja.cm.uj.edu.pl/cm/uploads/2021/05/PD_Art_32150-10-2-1.pdf [data dostępu: 04.03.25]. 
2. Mgr chemii kosmetycznej, kosmetolożka M. Krzyżostan, Ochrona przeciwsłoneczna Fakty i mity na temat działania filtrów słonecznych  https://cnb.drirenaeris.com/wp-content/uploads/2020/06/543d93f512746fe022b22cbc0233f7ab.pdf [data dostępu: 04.03.25]. 
3. G. Panek, B. Malara, Wpływ oddziaływania promieniowania ultrafioletowego oraz fotoprotekcji na proces starzenia się skóry. Ocena świadomości kosmetyczek i kosmetologów, Wydział Medyczny, Górnośląska Wyższa Szkoła Handlowa im. Wojciecha Korfantego w Katowicach, ul. Harcerzy Września 3, 40-659 Katowice, https://aestheticcosmetology.com/wp-content/uploads/2021/06/ACM-2021-03-vJ-Panek.pdf [data dostępu: 04.03.25]. 
4. K. Uzdrowska K., M. Górska-Ponikowska, Kosmetyka przeciwsłoneczna jako podstawowa ochrona przed fotostarzeniem, Pracownia Kosmetologii i Trychologii Medycznej, Katedra i Zakład Chemii Medycznej, Gdański Uniwersytet Medyczny https://aestheticcosmetology.com/wp-content/uploads/2022/12/ACM-2022-01-v7-Uzdrowska-PL.pdf [data dostępu: 04.03.25]. 
5. H. Bojarowicz, N. Bartnikowska, Kosmetyki ochrony przeciwsłonecznej. Część I. Filtry UV oraz ich właściwości, Probl Hig Epidemiol 2014, 95(3): 596-601 http://www.phie.pl/pdf/phe-2014/phe-2014-3-596.pdf [data dostępu: 04.03.2025].