Czym są filtry UV i dlaczego warto je stosować?

13.03.2025
Uśmiechnięta kobieta po zastosowaniu filtrów UV na twarz

Filtry UV pomagają skutecznie zabezpieczyć skórę przed szkodliwym działaniem promieni słonecznych – ale czy wszystkie działają tak samo? Czym różnią się filtry chemiczne od mineralnych? Czy tzw. „naturalne filtry” rzeczywiście chronią przed słońcem? W tym artykule rozwiewamy wszelkie wątpliwości dotyczące filtrów UV, ich skuteczności i bezpieczeństwa stosowania. 

Czym są filtry UV i dlaczego warto je stosować? 

Filtry UV w kosmetykach to substancje, które pochłaniają lub odbijają promieniowanie UV

Dlaczego warto je stosować? Przede wszystkim chronią przed szkodliwym działaniem UV, minimalizując ryzyko oparzeń słonecznych, przedwczesnego starzenia się skóry oraz przebarwień. Dodatkowo ograniczają ilość wolnych rodników, które powstają pod wpływem promieniowania. 

Jak filtry przeciwsłoneczne chronią przed promieniowaniem UV? To zależy od ich rodzaju. 

Rodzaje filtrów UV 

Nie trzeba przekonywać, że promieniowanie UV może mieć bardzo poważny wpływ nie tylko na wygląd i kondycję skóry, ale również cały organizm. Warto się zatem przed nim chronić stosując odpowiednie filtry UV. 

Dostępne są filtry: 

  • fizyczne (mineralne, nieorganiczne); 
  • chemiczne (organiczne); 
  • mieszane (występują zarówno filtry organiczne jak i nieorganiczne). 

Różnią się one przede wszystkich mechanizmem działania. Na czym ono polega? 

Fizyczne filtry UV 

Filtry fizyczne, inaczej nieorganiczne lub mineralne to głównie dwutlenek tytanu (INCI: Titanium Dioxide) i tlenek cynku (INCI: Zinc Oxide), które najlepiej stosować w duecie. 

Jak działają? Ich działanie jest w głównej mierze nakierowane na odbijanie niekorzystnych promieni UV od skóry i rozpraszaniu ich. 

Filtry mineralne mają bardzo niewielki potencjał drażniący i alergizujący, dlatego uznaje się je za łagodne dla skóry. Często poleca się je dla osób o wrażliwej skórze oraz dzieci. 

Można je rozpoznać po tym, że bielą skórę i mają nieco cięższą konsystencję niż filtry chemiczne. 

Chemiczne filtry UV 

Filtry chemiczne (organiczne) to przede wszystkich takie substancje, jak: Octokrylen (INCI: Octocrylene), Octinoxate (INCI: Ethylhexyl Methoxycinnamate), Avobenzone (INCI: Butyl Methoxydibenzoylmethane), Homosalate (INCI:Homosalate), Oxybenzone (INCI: Benzophenone-3). Absorbują promieniowanie UV i przekształcają je w ciepło.

Aplikuje się je łatwiej niż filtry fizyczne, ponieważ nie bielą skóry, z reguły mają lżejszą konsystencję przez co szybciej się wchłaniają. Są też zazwyczaj bardziej odporne na ścieranie. 

Czy filtry chemiczne są szkodliwe? Filtry chemiczne często są niesłusznie postrzegane jako „gorsze” ze względu na liczne kontrowersje z nimi związane. W rzeczywistości to po prostu inna opcja ochrony UV, która – podobnie jak filtry mineralne – ma swoje zalety i znajdą się zarówno ich zwolennicy, jak i przeciwnicy. 

Porównanie filtrów chemicznych i fizycznych

filtry_chemiczne_fizyczne_tabela.png

Mieszane 

W zestawieniu filtry mineralne, a chemiczne trudno wskazać faworyta - oba rodzaje mają swoje zalety i działają skutecznie, ale różnią się budową i sposobem ochrony przed promieniowaniem ultrafioletowym. 

Filtry mieszane (fizyko-chemiczne) łączą w sobie cechy filtrów fizycznych i chemicznych – zarówno odbijają, jak i absorbują promieniowanie UV. Dzięki temu zapewnia kompleksową ochronę. Dla niezdecydowanych mogą być najlepszym rozwiązaniem. 

O co chodzi z filtrami mineralnymi w formie nanocząsteczek? 

Aby zminimalizować bielenie skóry przy stosowaniu filtrów mineralnych, zmniejszono rozmiar ich cząsteczek do wersji nano. Dzięki temu filtry mają być łatwiejsze w aplikowaniu. 

Jak rozpoznać, czy kosmetyk z filtrem UV ma w składzie nanocząsteczki? W nazwie INCI znajduje się przy nich dopisek „nano”. Przykład: Titanium Dioxide (nano) lub Zinc Oxide (nano). Producenci są zobowiązani do uwzględnienia tej informacji w składzie INCI. 

SCCS (Scientific Committee on Consumer Safety) ostrzega, że mineralne filtry UV w formie nano lepiej stosować w formie kremów i emulsji, natomiast unikać ch ich w aerozlach i sprayach. Wynika to z podejrzenia, że mogą stanowić zagrożenie dla dróg oddechowych. 

Do tej pory nie udowodniono jednoznacznie ich negatywnego działania. Nanocząstki w filtrach przeciwsłonecznych, stosowane na skórę w stężeniu do 25%, nie są szkodliwe dla zdrowia (za: SCCS, 2017). 

Skąd podział na filtry starej i nowej generacji? 

​Filtry przeciwsłoneczne chronią przed różną długością fal. Stąd ich podział na starej i nowej generacji: 

  • filtry starej generacji chronią w węższym zakresie promieniowania UV. To, np.: Avobenzone (INCI: Butyl Methoxydibenzoylmethane), Oxybenzone (INCI: Benzophenone-3) Octocrylene (INCI: Octocrylene), Octisalate (INCI: Ethylhexyl Salicylate), Homosalate (INCI: Homosalate), Octinoxate (INCI: Ethylhexyl Methoxycinnamate).
  • filtry nowej generacji oferują szerokopasmową ochronę przed promieniowaniem UVA i UVB, a także światłem niebieskim (HEV) i podczerwonym (IR). To, np.: Tinosorb S, Tinosorb M, Tinosorb A2B (INCI: Tris-Biphenyl Triazine), Uvinul T 150 (INCI:Ethylhexyl Triazone).

Filtry nowej generacji są wysoce fotostabilne i mogą pełnić rolę stabilizatorów dla innych filtrów chemicznych. 

​Filtry starej generacji nadal są skuteczne i bezpieczne, jednak dla optymalnej ochrony skóry zaleca się zwracać uwagę na synergiczne połączenie różnych filtrów, aby zapewnić skuteczną ochronę w jak najszerszym zakresie.  

filtry.png

Dlaczego naturalne filtry ochronne nie działają? 

​W ostatnich latach coraz więcej osób interesuje się tzw. „naturalnymi filtrami” przeciwsłonecznymi, takimi jak olej z pestek malin, masło shea czy olej marchwiowy. 

Warto jednak jasno podkreślić, że ich skuteczność w ochronie przed promieniowaniem UV jest ograniczona. Mają zbyt niski współczynnik SPF, by zapewnić wystarczającą ochronę skóry, a dodatkowo nie są testowane pod kątem fotostabilności, co oznacza, że mogą się rozkładać pod wpływem promieniowania UV. 

Z tego powodu nie powinny być stosowane jako jedyna forma ochrony przeciwsłonecznej. Mogą jednak stanowić cenny dodatek do kosmetyków zawierających sprawdzone filtry mineralne lub chemiczne, wzbogacając je o właściwości pielęgnacyjne.

Filtry UV w kosmetykach. Gdzie jeszcze można je znaleźć? 

Wybór kosmetyków z filtrami UV jest naprawdę szeroki. Wśród dostępnych produktów są m.in.: 

  • balsamy, 
  • pianki, 
  • emulsje, 
  • olejki, 
  • kremy, 
  • pomadki i sztyfty, 
  • żele, 
  • mgiełki. 

Kosmetyki z filtrami UV są oznaczane wskaźnikiem SPF (sun protection factor) oraz liczbą, która wyraża stopień ochrony. Często na etykietach można spotkać również inne symbole ochrony przeciwsłonecznej, jak PA+ lub PPD czy UVA (w kółeczku). 

Ochrona przeciwsłoneczna nie dotyczy wyłącznie skóry – warto pamiętać także o oczach. Nadmierna ekspozycja na słońce może je podrażniać i przyczyniać się nawet do pogorszenie wzroku. Dlatego niezbędnym elementem letniego wyposażenia są okulary przeciwsłoneczne z filtrami UV i polaryzacją. (Dostępne są również soczewki.) 

W kosmetyczce na lato nie może zabraknąć również produktów po opalaniu, które zwierają substancje łagodzące i kojące, dzięki czemu minimalizują skutki nadmiernej ekspozycji na słońce, zapewniając skórze komfort i regenerację. 

Czy filtry UV są bezpieczne?

Stosowanie filtrów UV w kosmetykach podlega ścisłym regulacjom prawnym. Lista dozwolonych substancji znajduje się w odpowiednim w załączniku VI do rozporządzenia 1223/2009/WE, zgodnie z którym każdy nowy produkt przed wprowadzeniem na rynek musi być poddany rygorystycznej ocenie bezpieczeństwa uwzględniającej aktualny stan wiedzy. 

Wszystkie zatwierdzone filtry przeciwsłoneczny przeszły ocenę bezpieczeństwa przez Komitet Naukowy ds. Bezpieczeństwa Konsumentów (SCCS) – niezależny zespół ekspertów Komisji Europejskiej. W przypadku nowych danych SCCS ponownie analizuje ich bezpieczeństwo. 

Bezpieczeństwo filtrów UV potwierdził także zespół ekspertów CIR (Cosmetics Ingredient Review). Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) potwierdziła z kolei bezpieczeństwo i skuteczność filtrów UV stosowanych w USA. 

A czy może wystąpić uczulenie na filtr UV? Uczulenie na krem z filtrem, choć stosunkowo niezbyt częste, może występować – podobnie zresztą jak na każdy inny kosmetyk. Jest to zwykle tzw. osobnicza reakcja alergiczna. Dlatego nowe kosmetyki warto wprowadzać pojedynczo do pielęgnacji i przez pierwszych kilka dni obserwować reakcje skórne, czy nie wystąpiły objawy niepożądane. 

Bibliografia:: 

  1. M. Krzyżostan Ochrona przeciwsłoneczna Fakty i mity na temat działania filtrów słonecznych, https://cnb.drirenaeris.com/wp-content/uploads/2020/06/543d93f512746fe022b22cbc0233f7ab.pdf [data dostępu:11.03.25]. 
  2. Gabros S, Nessel TA, Zito PM. Sunscreens And Photoprotection (2020), StatPearls Publishing.
  3. Stanisz, B. (2009). Ochrona skóry przed negatywnymi skutkami promieniowania UV. Farm. Pol, 65(5), 363-368.
  4. Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Świnoujściu, Filtry przeciwsłoneczne,https://www.gov.pl/web/psse-swinoujscie/filtry-przeciwsloneczne  [data dostępu: 12.03.25].
  5. H. Bojarowicz, N. Bartnikowska, Kosmetyki ochrony przeciwsłonecznej. Część I. Filtry UV oraz ich właściwości, Probl Hig Epidemiol 2014, 95(3): 596-601, http://www.phie.pl/pdf/phe-2014/phe-2014-3-596.pdf data dostępu: 12.03.25]. 
  6. B. Kwiatkowska, Skóra. Azjatycka pielęgnacja po polsku, wyd. Pascal, s. 180-181. 
  7. SCCS OPINION ON Titanium Dioxide (nano form) as UV-Filter in spray (2017). 

Kosmetyki z SPF

Czytaj również