Czym jest promieniowanie UV?
Promieniowanie UV (ultrafioletowe) to rodzaj niewidzialnego dla ludzkiego oka promieniowania elektromagnetycznego. Jego głównym naturalnym źródłem jest słońce, ale emitują je także inne gwiazdy.
Choć Ziemia jest chroniona przed nadmiarem promieniowania UV dzięki warstwie ozonowej, jej postępująca degradacja sprawia, że coraz większa ilość promieni dociera do atmosfery. To może wiązać się z wzrostem negatywnego wpływu na skórę i organizm człowieka.
Od czego zależy natężenie promieniowania UV?
Latem od 20 do 30% dziennej dawki promieniowania UV dociera między 11:00 a 13:00, a aż 75% między 9:00 a 15:00 (według czasu słonecznego). W regionach o klimacie umiarkowanym natężenie promieniowania znacząco różni się w zależności od pory roku, podczas gdy w pobliżu równika te zmiany są znacznie mniej odczuwalne (za: https://www.iarc.who.int/)
Na intensywność promieniowania UV docierającego do powierzchni Ziemi wpływa kilka kluczowych czynników:
- Szerokość geograficzna – im dalej od równika, tym mniejsze roczne dawki promieniowania UV.
- Wysokość nad poziomem morza – natężenie promieniowania wzrasta o ok. 4% na każde 300 m wysokości, zwiększając tym ryzyko poparzeń słonecznych.
- Powierzchnia odbijająca UV – śnieg może odbić nawet 85% promieniowania UV, a woda 5–10%, co oznacza, że odbite promienie mogą uszkadzać skórę podobnie jak bezpośrednie.
- Zachmurzenie – ilość docierającego UV zależy od gęstości, grubości i rodzaju chmur, które mogą częściowo blokować promieniowanie.
- Zanieczyszczenie powietrza – smog, podobnie jak chmury, może ograniczać ilość promieniowania UV docierającego do powierzchni Ziemi.
(za: https://www.iarc.who.int/)
Rodzaje promieniowania słonecznego
Promienie UV to tylko niewielka część promieni słonecznych, która dociera do powierzchni Ziemi. W zależności od długości fali, można je podzielić na trzy rodzaje:
- UVA - najdłuższe fale,
- UVB - średniej długości fale,
- UVC - najkrótsze fale.
Każde z tych rodzajów promieniowania oddziałuje na nas w nieco w inny sposób, dlatego warto znać ich właściwości i odpowiednio się przed nimi chronić.
UVA
To rodzaj promieniowania, którego natężenie jest stałe przez cały rok. Przenika nie tylko przez chmury, mgłę, ale również szyby i ma zdolność wnikania do głębokich warstw skóry, w tym skóry właściwej.
Promieniowanie UVA może mieć bardzo niekorzystny wpływ na skórę:
-
sprzyja powstawaniu wolnych rodników, uszkadza kolagen i elastynę co powoduje jej przyspieszone starzenie (fotostarzenie), stąd litera “A” w jego nazwie - od aging – starzenie;
-
może osłabiać układ odpornościowy, zakłócając jego funkcjonowanie oraz wywoływać reakcje fotoalergiczne i fototoksyczne.
Promieniowanie UVA nie wywołuje widocznych objawów, takich jak rumień czy poparzenia skóry, co sprawia, że łatwo można się na nie nadmiernie narażać. Negatywne skutki jego oddziaływania będą widoczne dopiero po wielu latach.
UVB
Promieniowanie UVB dociera do powierzchni ziemi ze zmiennym natężeniem - największe jest w porach wiosennych i letnich.
Litera “B” w tym skrócie oznacza “burning”, czyli oparzenie. Wynika to z tego, UVB jest w głównej mierze odpowiedzialne za powstawanie oparzeń słonecznych.
Ten rodzaj promieniowania oddziałuje tylko w obrębie naskórka. Choć pobudza produkcję melaniny, wpływając na proces opalania oraz stymulację wytwarzania witaminy D, jest również jednym z czynników odpowiedzialnych za przebarwienia skórne i zmiany pigmentacyjne.
Długotrwała ekspozycja zarówno na promieniowanie UVB, jak i UVA zwiększa ryzyko infekcji i zmian nowotworowych. Może też podrażniać rogówkę i spojówkę, a tym samym prowadzić do uszkodzeń wzorku.
UVC
Promieniowanie UVC to promieniowanie, które ma silnie negatywne działanie - może uszkadzać DNA, co teoretycznie czyni je najbardziej rakotwórczym typem promieniowania UV. Na szczęście warstwa ozonowa niemal całkowicie pochłania UVC, uniemożliwiając mu dotarcie do powierzchni Ziemi.
Pomimo swojej szkodliwości UVC znalazło praktyczne zastosowanie – wykorzystuje się je do sterylizacji narzędzi, powierzchni i pomieszczeń, ponieważ skutecznie eliminuje bakterie i wirusy.
