Synteza kolagenu – jak przebiega i które składniki wspomagają ten proces?

Czym jest synteza kolagenu w organizmie człowieka?

Kolagen to podstawowy składnik tkanki łącznej i jeden z najważniejszych budulców w organizmie. Pełni ważną rolę w powstawaniu włókien kolagenowych. Te można wyobrazić sobie jako sieć 3D, która stanowi oparcie dla tkanek – dzięki niej są elastyczne i wytrzymałe. Włókna kolagenowe chronią narządy i wspierają ich funkcjonalność. 

Kolagen jest naprawdę SUPERważny, a co ciekawe – organizm jest go w stanie samodzielnie wytwarzać. 

Przez wiele lat (do ok. 25 roku życia [1]) jego poziom utrzymuje się na względnie stałym poziomie – zużyte cząsteczki są zastępowane nowymi. W zasadzie odnawia się codziennie. W zdrowym organizmie może to oznaczać wymianę nawet ok. 3 kg kolagenu rocznie [2]! 

Proces powstawania kolagenu nazywa się syntezą, czyli łączeniem mniejszych cząsteczek w większy związek. (W tym przypadku polega to na zespoleniu aminokwasów, które tworzą białko kolagenowe.) Jak przebiega? 

Gdzie i jak zachodzi synteza kolagenu?

Co produkuje kolagen w organizmie? Synteza tego składnika zachodzi głównie w komórkach zwanych fibroblastami.

Proces ten przebiega etapami i jest dość skomplikowany. Na początku powstaje tzw. prokolagen – wstępna forma kolagenu. Następnie zachodzą różne reakcje chemiczne, które przygotowują go do pełnienia swojej funkcji w organizmie.

Na końcu, już w gotowej formie, kolagen jest transportowany tam, gdzie jest potrzebny – do tkanek i narządów.

Tam tworzy włókna kolagenowe, które można porównać do rusztowania – zapewniają one komórkom elastyczność, wytrzymałość i odpowiednie „podparcie”.

Co wspomaga produkcję kolagenu?

Do prawidłowej syntezy kolagenu niezbędne są liczne witaminy oraz enzymy. Wśród nich wymienia się hormony tarczycy, insulinę i estrogeny (hormony płciowe). Witaminami biorącymi udział w syntezie kolagenu są również witaminy A, K i D3. Stymulująco na powstawanie kolagenu działa zwłaszcza witamina C. Co zwiększa produkcję kolagenu? Przyjrzyjmy się temu nieco bliżej.

• Witamina C stymuluje proces syntezy kolagenu i uczestniczy w jego procesie (wpływa na proces przekształcenia prokolagenu we właściwy kolagen). Ponadto jest silnym antyoksydantem i chroni istniejące włókna kolagenowe przed uszkodzeniami wywołanymi przez wolne rodniki, które przyspieszają proces starzenia się skóry. Kolagen i witamina C współdziałają w istotny sposób, wspierając kondycję skóry oraz procesy jej regeneracji. Kolagen odpowiada za elastyczność, odporność i integralność strukturalną skóry, a witamina C jest kluczowa dla produkcji tego składnika oraz utrzymania jego stabilnej formy.
• Retinol, czyli pochodne witaminy A, mają zdolność przenikania do głębszych warstw skóry, dzięki czemu oddziałują na fibroblasty i pobudzają je do syntezy kolagenu oraz elastyny. Retinol i kolagen to zatem kolejny duet, który warto włączyć do swojej pielęgnacji przeciwstarzeniowej. 
• Peptydy – wprzypadku syntezy kolagenu największe znaczenie mają peptydy sygnałowe (np.:  INCI: Palmitoyl Hexapeptide-12), które ją wspomagają. Kolagen + peptydy to doskonale zgrany duet w pielęgnacji anti-aging. 
• Złoto – stymuluje syntezę kolagenu, działając jako kofaktor (podobnie jak witamina C), czyli związek wspomagający aktywność enzymów odpowiedzialnych za jego powstawanie. Wykazuje również silne właściwości antyoksydacyjne – skutecznie neutralizuje wolne rodniki i ogranicza ich negatywny wpływ na skórę. To pomaga opóźnić powstawanie nowych zmarszczek.
• Mikroigły – innowacyjny składnik kosmetyczny, który działa poprzez mikronakłucia skóry. Podobnie jak w mezoterapii, mikroigły tworzą niewielkie uszkodzenia, które skóra traktuje jako sygnał do uruchamiania naturalnych procesów naprawczych. W odpowiedzi rozpoczyna się proces regeneracji, a do pracy pobudzane są fibroblasty – komórki odpowiedzialne za produkcję kolagenu i elastyny. Efekt? Wzmożona synteza białek podporowych i poprawa struktury skóry od wewnątrz.
• Egzosomy – to mikroskopijne pęcherzyki lipidowe, które w świecie kosmetologii przeżywają prawdziwe BUM! Wśród ich bardzo licznych właściwości na szczególną uwagę zasługuje zdolność do stymulacji produkcji kolagenu oraz hamowanie działanie enzymów odpowiedzialnych za jego degradację. Dzięki temu skóra dłużej pozostaje jędrna, a drobne linie, bruzdy i zmarszczki pojawiają się na niej wolniej.
• Niacynamid – świetny antyoksydant, który pomaga chronić skórę przed stresem oksydacyjnym – głównym winowajcą uszkodzeń DNA, kolagenu i elastyny. Działa w duecie z kolagenem – nie tylko wspiera jego syntezę, ale też sprzyja produkcji elastyny i ceramidów. To przekłada się na lepszą jędrność, elastyczność i ochronę skóry.

Co zaburza syntezę kolagenu? 

Wiesz już, że wraz z wiekiem synteza kolagenu w organizmie nie zachodzi już tak sprawnie. Istnieją jednak dodatkowe czynniki, które mogą ją spowalniać. To m. in.:

• promieniowanie UV,
• stres oksydacyjny i wolne rodniki,
• nagłe wahania temperatury,
• zanieczyszczenia powietrza,
• stres,
• palenie papierosów,
• zbyt słaba lub nadmierna aktywność fizyczna,
• niedobory witamin i minerałów, które mają kluczowe znaczenie w syntezie kolagenu.

Największe ilości kolagenu znajdują się w głębszych warstwach skóry właściwej, gdzie odpowiada za jej zwartość i elastyczność, zapobiegając rozrywaniu. Nawet niewielki spadek jego poziomu odbija się negatywnie na kondycji tkanek — skóra staje się mniej jędrna, szybciej traci wodę, co sprzyja powstawaniu zmarszczek i bruzd.

Choć nie da się całkowicie zatrzymać naturalnej utraty kolagenu, możesz zrobić naprawdę wiele, by znacznie opóźnić ten proces. O prawidłowy poziom kolagenu możesz zadbać poprzez ograniczanie wcześniej wymienionych negatywnych czynników, dbając o odpowiednią dietę oraz suplementację, a także włączając do swojej pielęgnacji kosmetyki z peptydami kolagenowymi.

Im wcześniej zaczniesz wspierać naturalną produkcję kolagenu, tym dłużej zachowasz efekt jędrnej, sprężystej skóry. 💪 ☺️

Bibliografia

1. Kolagen - Kompilacja mat. archiwalnych, https://colway.pl/wp-content/uploads/2021/11/Kolagen-Kompilacja-mat.-Archiwalnych.pdf [data dostępu: 27.08.25].
2. dr n. farm. A. Nowicka-Zuchowska, mgr A. Zuchowski, Kolagen – rola w organizmie i skutki niedoboru https://lekwpolsce.pl/post-5e0f30e0e678d [data dostępu: 28.08.25].
3. A. Kantorska Witamina C rola i znaczenie dla organizmu, Praca poglądowa w ramach specjalizacji z farmacji aptecznej, https://cnb.drirenaeris.com/wp-content/uploads/2020/06/b59bdb6a2522d19ba59e472e041af668.pdf [data dostępu: 28.08.25]. 
4. MD Schoulders, RT Raines, Collagen structure and stability. Annu Rev Biochem 2009.
5. M. Banaś, K. Pietrucha, Typy i struktura białka kolagenowego, Zeszyty Naukowe Politechniki Łódzkiej, Nr 1058 CHEMIA spożywcza I BIOTECHNOLOGIA, z. 73 2009 https://repozytorium.p.lodz.pl/server/api/core/bitstreams/0ff890d6-8cb8-49d6-b2ef-5b56d02a7077/content [data dostępu: 28.08.25].